دو سال پیش زمانی که مسئولیت جذب و استخدام افراد شرکت به صورت مستقیم زیر نظرم بود ، به دنبال آگهی استخدام برای جذب کارشناس فروش و بازاریابی ، جوانی با مدرک کارشناسی ارشد مارکتینگ مراجعه کرد .
پس از مصاحبه و گرفتن تست های رفتاری متوجه شدم که شخصیت او متناسب با این موقعیت شغلی نیست ، ولی به صورت خیلی اتفاقی ویژگی های یک کارشناس آموزش ، که مدت هاست وجود چنین شخصی در مجموعه احساس می شد را دارا بود .
موضوع را با وی در میان گذاشتم و انگار که کشفی اتفاق افتاده باشد ، با خوشحالی برای پذیرش این موقعیت ابراز آمادگی کرد و اذعان داشت " راستش خودمم اصلا علاقه ای به کار کردن تو حوزه فروش و بازاریابی ندارم ! "
دو سال از آن ماجرا می گذرد و حسین در حال حاضر سرپرست آموزش شرکت شده و از کاری که انجام می دهد بسیار راضی بوده و در این موقعیت شغلی عملکرد بسیار موفقی دارد .
تجربه ای که در بالا عنوان شد ، تنها یک مثال از اهمیت فراوان موضوع تناسب شخصیت و شغل افراد و اهمیت این تناسب در افزایش عملکرد و موفقیت شغلی است . معمولا در سازمان ها کارکنان را با خصوصیاتی نظیر : مستقل ، اجتماعی ، وفادار ، جاه طلب و ساکت توصیف می کنند . تکرار الگوهای ثابت رفتاری موجب این طبقه بندی ها است . روان شناسان مفاهیم و تعاریف مختلفی از شخصیت ارائه کرده اند که تعدد این تعاریف از پیچیدگی شخصیت ناشی می شود . و مدت ها است که نظریه ها و ابزار مختلفی در مورد ابعاد شخصیت و روش های سنجش در حال توسعه است . در این مقاله می خواهیم به معرفی مدل 5 عاملی به عنوان یکی از مطرح ترین این ابزارها جهت سنجش شخصیت بپردازیم . این مدل ابتدا تنها سه بعد روان رنجوری – برون گرایی – گشودگی را داشت و سپس دو بعد وظیفه شناسی و سازگاری به آن اضافه شد . مطالعات و تحقیقات زیادی در سال های اخیر اعتبار مدل 5 عاملی را تایید کرده و از این رو مبنای بقیه مدل ها شناخته شده است . عامل های مدل 5 عاملی عبارتند از :
1. برون گرایی : این بعد به راحت بودن فرد در روابط دلالت دارد . افراد برون گرا اجتماعی ، خوش مشرب و قاطع اند . در مقابل افراد درون گرا خود دار ، کم حرف، کم رو و محتاط اند .
2. سازگاری : این بعد به احترام به دیگران دلالت دارد . افراد سازگار دارای روحیه همکاری ، صمیمی و قابل اعتماد اند. افراد ناسازگار سرد ، رقابتی و ستیزه جو هستند .
3. وظیفه شناسی و باوجدانی : این بعد به قابل اعتماد بودن فرد دلالت دارد . افراد با وجدان مسئولیت پذیر ، پایدار ، ساختار یافته و قابل اطمینان اند . افراد کم وجدان تر یعنی کسانی که در این بعد نمره پایینی می گیرند غیر ساختارمند و پریشان احوال اند .
4. روان رنجوری – ثبات احساسی : این بعد به توانایی فرد در تحمل محرک های استرس و عوامل تنش زا اشاره دارد . افراد دارای ثبات احساسی ایمن ، دارای اعتماد به نفس ، استوار و آرام اند . آن طرف طیف ثبات احساسی ، عصبی بودن و روان رنجوری است و افرادی که در این طیف قرار دارند ، عصبانی ، نامطمئن ، افسرده و مضطرب اند .
5. گشودگی و استقبال از تجربه : این بعد به علاقه و شیفتگی فرد به پدیده ها و تجربیات جدید دلالت دارد . چنین افرادی ، خلاق ، کنجکاو و حساس اند . افرادی که در آن طرف طیف قرار می گیرند پیرو سنت بوده ، در شرایط آشنا راحت ترند . این مدل و مدل های مشابه در زمینه شخصیت این امکان را به ما می دهد که در فرآیند خودشناسی دقیق تر عمل کنیم و با هدف شناخت ویژگی های مشخصی در خود در این مسیر گام برداریم . تحقیقات زیادی بر اساس مدل پنج بعدی روی گروه های شغلی مختلفی همچون مدیران ، فروشندگان ، وکلا ، کارگران ماهر و نیمه ماهر ، حسابداران ، معماران و مهندسان انجام شده که بیانگر ارتباط مهم بین این ابعاد شخصیتی و عملکرد شغلی است . به عنوان مثال در برخی گروه های شغلی مثل مدیران و فروشندگان که نیاز به تعامل اجتماعی دارد ، برون گرایی و در حرفه های آموزشی و تحقیقاتی ، گشودگی به تجربه ، پیشبینی کننده خوبی برای عملکرد است . بنابراین تفکر پیرامون در مورد خود با مدنظر قرار دادن ابعاد این مدل می تواند بسیار سودمند باشد .